Polskie prawo aborcyjne
ustawy, regulacje i ich interpretacje

Jakie jest prawo aborcyjne w Polsce? Kiedy aborcja jest karalna? Co można, a czego nie można? Jak przerwać ciążę nie popełniająć przestępstwa? Jak pomóc komuś w aborcji nie łamiąc prawa? Czy aborcję można wykonać do końca ciąży? Czy mogę zawieźć kogoś za granicę żeby zrobić aborcję? A czy jeśli zrobię aborcję za granicą, to w Polsce można mnie za to ukarać? Do którego tygodnia ciąży mogę zrobić aborcję?

Tyle pytań! Odpowiadamy szybko, krótko i na temat - na te i inne zagadnienia związane z Polskim prawem aborcyjnym.

for. Beata Zawrzel

Najważniejsze informacje o Polskim prawie¶

Możesz przerwać własną ciążę¶

Przede wszystkim legalne jest przerwanie własnej ciąży.

W polskim prawie nie ma żadnych zapisów wskazujących na to, że osoba miałaby ponieść odpowiedzialność karną za zrobienie sobie aborcji.

Co jest nielegalne w Polsce?¶

Karalne jest tzw. "udzielenie pomocy" czy nakłanianie bądź zmuszanie do aborcji. Niestety takie prawo często utrudnia kobietom w niechcianych ciążach odnajdywanie wsparcia. Chociaż nic im nie grozi za przerwanie własnej ciąży, to obawa przed zarzutem pomocnitwa sprawia, że w aborcję nie angażują swojego najbliższego otoczenia.

Pomocnictwo to jednak bardzo często pusty straszak, za którym nie stoi żadne ryzyko, jeśli inictatywa w przerwaniu ciąży stoi po stornie kobiety. Jest bardzo wiele sposobów wspierania przy aborcji, na które partnerzy, rodzina czy najbliżsi mogą sobie pozwolić bez żadnego ryzyka

Czy powód przerwania ciąży ma znaczenie?¶

Nie. Niezależnie od powodu jakim się kierujesz, możesz wykonać aborcję farmakologiczną (we własnym domu) lub wyjechać za granicę do kliniki aborcyjnej. Za granicą odpowiadasz według prawa danego państwa, a aborcja farmakologiczna wymaga od ciebie jedynie nawiązania kontaktu z organizacjami feministycznymi, które zajmują się wysyłaniem tabletek (takie organizacje nigdy nie będą pytać cię o powód, ani rozliczać z twojej ciąży).

Teoretycznie nadal możesz przerwać ciążę w polskim szpitalu¶

Dla niektórych osób nie jest jasne czy możliwe jest usunięcie ciąży w szpitalu na NFZ. Zamieszanie związane z wyrokiem pseudotrybunału sprawiło, że wiele osób jest błędnie przekonanych, że polscy lekarze nie mogą przerywać legalnie ciąży. To nieprawda.

Wyrok Trybunału z 22 października 2020 usunął tzw. przesłankę embriopatologiczną pozostawiając nadal dwie przesłanki do wykonania aborcji:

przy zagrożeniu życia osoby w ciąży
w przypadku ciąży powstałej w wyniku przestępstwa (choć w praktyce, jest to w polskim szpitalu trudne)

W związku z tym, w teorii, w polskim szpitalu nadal można skorzystać z prawa do aborcji.

Wyrok trybunału nie uniemożliwia lekarzom usunięcia uszkodzonego płodu¶

Niektórzy polscy lekarze odmawiają usunięcia uszkodzonegło płodu zasłaniając się wyrokiem TK z 2020 roku. Nie mają jednak racji.

W rzeczywistości uszkodzenie płodu stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia kobiety. Tym samym, usunięcie w 2020 roku przesłanki embriopatologicznej nie uniemożliwiło przeprowadzenia aborcji.

Uszkodzenie płodu podpada pod pierwszą przesłankę - zagrożenia życia osoby w ciąży - która nadal obowiązuje każdego lekarza.

Taka interpretacja powszechna jest w wielu krajach - m.in. w Belgii i Francjii - gdzie wada płodu, właśnie ze względu na zagrożenie życia kobiety w ciąży, pozwala na przeprowadzenie aborcji do samego końca ciąży.

Lekarz ma obowiązek pomóc ci jeśli rozpoczęłaś aborcję farmakologiczną¶

Masz również prawo do uzyskania pomocy medycznej w Polsce, jeśli podczas aborcji farmakologicznej dojdzie do komplikacji, lub gdy np. dojdzie do zagrożenia twojego życia lub zdrowia z powodu nieskutecznej próby aborcji czy powikłań.

Niezależnie od tego, jakie wcześniej podejmowałaś działania i w którym tygodniu ciąży byłaś - personel medyczny ma obowiązek udzielić ci pomocy i walczyć o twoje zdrowie i życie (a nie, jak to niestety czasem bywa, próbować utrzymać ciążę kosztem twojego zdrowia i życia(1)).

Jeśli jesteś w takiej sytuacji skontaktuj się koniecznie z Prawniczkami Pro Abo, zespołem FEDERY czy z nami.

Prawo a leki aborcyjne¶

Wiele osób zastanawia się czy tabletki do aborcji - mifepriston i mizoprostol, są w Polsce legalne.

Kupowanie leków do aborcji jest legalne¶

Legalne jest kupowanie leków do aborcji farmakologicznej, nawet z nieoficjalnych źródeł od tzw. "handlarzy" - pamiętaj jednak, że jeśli taki handlarz "wpadnie", to możesz zostać wezwana na policję jako świadek. Nie jest to najprzyjemniejszym doświadczeniem, ale wciąż nie wiąże się z odpowiedzialnością karną (odpowiedzialność ponosi sprzedawca).

Legalne jest również zamawianie lub przewożenie z zagranicy leków na własny użytek.

Wybieraj z głową

Zdecydowanie zalecamy zamawianie leków ze sprawdzonych źródeł - czyli np. od grupy Women Help Women. Jeśli jednak postanowisz kupić leki z innego źródła, to przeczytaj najpierw nasz artykuł o tym jak nie dać się oszukać zamawiając tabletki.

Posiadanie leków aborcyjnych¶

Możesz legalnie posiadać przy sobie (i w domu) tabletki aborcyjne (w Polsce czasem zwane poronnymi).

Mimo tego, że mifeprostone nie jest w polsce zarejestrowany, a mizoprostol jest na receptę (której nie musisz mieć), to posiadanie tych leków nie jest przestępstwem.

Czemu można legalnie posiadać niezarejestrowane w Polsce leki?

Dzieje się tak dlatego, że według prawa możesz posiadać do 5 opakowań dowolnych leków, tak długo jak deklarujesz, że są one na twój własny użytek i nie zamierzasz wprowadzić ich do obrotu ¹.

Pomoc w aborcji – co jest legalne i co można robić?¶

Coraz częściej widzimy, że osoby udzielające wsparcia są zastraszane groźbą odpowiedzialności karnej za pomocnictwo czy nakłanianie do aborcji.

Wiele z nas udziela jednak wsparcia w mediach społecznościowych, czy poprzez strony organizacji feministycznych. Chcesz również pomagać w aborcjach, ale nie wiesz jak zacząć? Masz wątpliwości co jest legalne, a co ryzykowne?

Legalne: informowanie i przekazywanie instrukcji¶

Każde udzielanie informacji jest całkowicie legalne. Obejmuje to zarówno publiczne rozpowszechnianie informacji o tym jak zrobić aborcję, jak i informowanie konkretnej osoby (koleżanki, przyjaciela, znajomej) jak może przerwać ciążę:

Możesz mówić i pisać o tym jak wygląda aborcja farmakologiczna, proces wyjazdu za granicę, jakie mogą być skutki uboczne leków. Możesz rozdawać wlepy, ulotki, obrazy z informacjami, plakatować, udostępniać linki.

Gdzie w takim razie możesz szukać sprawdzonych informacji o aborcji? Przede wszystkim na naszej stronie!

Ale też na womenhelp.org oraz forum maszwybor.net. Jeśli ktoś potrzebuje tabletki dzień po przekieruj osobę do „Kolektywu Dzień Po” na [email protected].

Legalne: Bycie przy aborcji¶

Możesz wspierać osobę w trakcie aborcji. Możesz towarzyszyć, uspokajać, zawieźć do szpitala jeśli osoba będzie zaniepokojona o swoje zdrowie.

Legalne: Pomoc w organizacji wyjazdu¶

W ramach wsparcia możesz również pomóc osobie w niechcianej ciąży w ogarnięciu transportu do zagranicznej kliniki, noclegu czy innych organizacyjnych wyzwań. Możesz nawet zawieźć ją do kliniki i towarzyszyć jej tam.

Legalne: Pomoc finansowa¶

Możesz pomóc osobie pokryć koszty, których nie jest w stanie zapłacić przez to, że kupiła tabletki albo musiała zapłacić za zabieg. Jednak nie możesz bezpośrednio zapłacić za te tabletki lub zabieg.

Na przykład, jeśli wiesz, że osoba wydała 300 zł na leki aborcyjne i będzie jej brakowało do czynszu, możesz dorzucić się jej w tym celu.

Legalne: Wsparcie online¶

Możesz udzielać wsparcia w internecie – towarzyszyć osobie, rozmawiać z nią o wątpliwościach, doradzać, nawet mówić, co zrobiłaś lub zrobiłabyś w podobnej sytuacji.

Co jest nielegalne?¶

Uspokajający komentarz prawniczki

Przepisy prawa nie zawsze są jednoznaczne i często podlegają interpretacji. Tak jest też z karalnym "udzieleniem pomocy w przerwaniu ciąży wbrew przepisom ustawy".

Prawnicy spierają się o to, co mieści się w pojęciu "udzielenia pomocy", a co nie. Najbardziej sporne i kontrowersyjne są takie kwestie jak przekazanie osobie pieniędzy bezpośrednio na zakup tabletek, na wyjazd za granicę czy podwiezienie osoby do kliniki, opłacenie jej kosztów podróży.

Prawniczki ProAbo uważają, że takie kwestie nie mogą być uznane za udzielenie pomocy w aborcji, bo pomiędzy takimi działaniami a samą aborcją występują jeszcze ogniwa pośrednie (np. ktoś musi kupić te tabletki).

Musimy jednak zaznaczyć, że w przeszłości zdarzały się wyroki, w których sądy rozumiały pomoc w aborcji zupełnie inaczej i ujmowały ją bardzo szeroko. Może się więc zdarzyć, że - jeśli organy ścigania z jakiegoś powodu dowiedzą się o aborcji - będą starały się postawić tutaj zarzut osobie wspierającej.

Samo postawienie zarzutów, a nawet wszczęcie postępowania sądowego, nie jest jednoznaczne z prawomocnym skazaniem. Masz prawo się bronić i przekonywać sąd, że twoja pomoc nie była przestępstwem. Możesz powoływać się na argumenty prawniczek, możesz podnosić, że to, o co cię oskarżają, było społecznie pożyteczne i dobre.

Pamiętaj, że jeśli takie postępowanie miałoby toczyć się przeciwko tobie, możesz się z nami skontaktować i poprosić o wsparcie prawne.

Nielegalne: Nakłanianie do aborcji¶

Nielegalne jest nakłanianie do przerywania ciąży - czyli próby zmuszenia kobiety do przerwania ciąży, gdy ona sama tego nie chce.

Nakłanianie nie odbywa się jedynie pod groźbą przemocy. Utarczywe namawianie do przerwania ciąży oraz manipulacje są również penalizowane.

Nielegalne: Pomocnictwo¶

Według najbardziej konserwatywnej litery prawa:

Nielegalne jest umyślne i bezpośrednie pomocnictwo w aborcji – czyli jeśli dajesz komuś tabletki, zamawiasz je dla kogoś i opłacasz taki przelew ze swojego własnego konta bankowego.

Interpretacja taka jednak nie uwzględnia dwóch ważnych czynników:

w momencie tworzenia ustawy aborcyjnej w 1993 roku, ani politycy, ani sądownictwo nie wiedziało jeszcze o istnieniu tabletek aborcyjnych, ich działaniu i realiach przerywania samodzielnie ciąży w domu - nie sposób więc zakładać, że w zakres tej ustawy miały wchodzić także farmakologiczne i samodzielne sposoby aborcji;
intencją ustawodawcy, która stoi za nieudolnymi ustawami, była deklaratywna chęć ochrony kobiet przed byciem zmuszaną do aborcji przez ich partnerów;
w Polskim orzecznictwie zazwyczaj nie karze się osób bliskich, które pomagają np. swoim córkom, siostrom i matkom w dostępie do leków, lekarzy i klinik.

W praktyce więc wszystkie wypisane przez nas powyżej formy wsparcia są okej i nie podpadają pod "pomocnictwo".

Więcej o formach pomagania w aborcji

Ryzyka¶

Ze względu na różne interpretacje ustawy i prawa, niektóre działania nie są nielegalne, ale mogą być uznane za lekko ryzykowne czy, brzydko mówiąc, zależne od "widzimisię" danego sędziego.

Czy przekazanie tabletek jest groźne?¶

Powiedzmy sobie szczerze: o przekazaniu tabletek organy ścigania mogą dowiedzieć się tylko, jeśli ktoś postanowi je o tym zawiadomić. Przekazanie ich komuś jest "groźne" tylko gdy dowie się o nich nieżyczliwa osoba postronna. Nieżyczliwy sąsiad, złośliwa kuzynka czy mściwy były chłopak mogą nie być dobrymi powiernikami informacji o planowanej aborcji.

W związku z tym, jeśli w aborcji famakologicznej wspierają cię twoje bliskie osoby, o których wiesz, że są godne zaufania, nie macie się czego obawiać. Nawet gdybyście przekazały sobie tabletki, ale nikt nie "przyłapałby was na gorącym uczynku", nic by wam nie groziło.

Czy powiedzenie lekarzowi o aborcji jest dobrym pomysłem?¶

Lekarz, któremu wyjawisz, że miałaś aborcję, powinien utrzymać to w tajemnicy, bo zobowiązuje go do tego tajemnica zawodowa. W praktyce zdarzało się jednak, że lekarze łamali tajemnicę lekarską i zawiadamiali prokuraturę.

Pamiętaj, że lekarz nie jest w stanie odróżnić czy do przerwania ciąży doszło w wyniku aborcji farmakolgicznej, zabiegu za granicą, czy w wyniku poronienia.

Twój lekarz powinien cię chronić. Jeśli jednak nie masz do niego zaufania to nie masz obowiązku tłumaczyć mu się z tego, jak doszło do zakończenia twojej ciąży - możesz mu po prostu tego nie mówić.

Jak ominąć ograniczenia ustawy?¶

Jeśli jednak obawiasz się, że w przerwaniu ciąży mogą chcieć przeszkodzić osoby trzecie, które "uprzejmie doniosą" na policję (np. wroga czy nieprzychylna rodzina albo przemocowy partner, jak to było w przypadku historii Justyny i Ani), to bezpieczniejszą opcją będzie samodzielne zamówienie zestawu z Women Help Women.

Zamówienie tabletek bezpośrednio przez osobę, która będzie przerywać swoją własną ciążę to zawsze najlepsze rozwiązanie. W takiej sytuacji na pewno nie będzie grozić nikomu żadna odpowiedzialność karna.

Czego nie da się ominąć?¶

Ilość posiadanych leków aborcyjnych¶

Zgodnie z prawem nie można przywozić z zagranicy leków w dużej ilości, a tym bardziej nie można wprowadzać ich do obrotu. Czyli: nie sprzedajemy leków na straganie ani nie przywozimy tabletek hurtowo tirem.

Możecie jednakże mieć 5 opakowań jakichkolwiek leków na własny użytek.

Termin wykonywania aborcji na terenie Polski¶

Od 22. tygodnia i 1 dnia ciąży aborcja na terenie Polski może być traktowana jako wywołanie porodu płodu zdolnego do "samodzielengo" przeżycia. Jeśli zdecydujesz się na aborcję w tym terminie, to z tego tytułu może grozić ci odpowiedzialność karna.

Limit ten nie stosuje się do innych krajów, w których możecie mieć legalnie aborcje i po 22. tygodniu bez poźniejszych nieprzyjemności ze strony polskiego prawa.

"Zgodnie z art. 68 ust. 5 ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2008 r. poz. 271, z późn. zm.), nie wymaga zgody Prezesa Urzędu przywóz z zagranicy produktu leczniczego na własne potrzeby lecznicze w liczbie nieprzekraczającej pięciu najmniejszych opakowań." - za: sejm.gov.pl ↩